Montepulciano en Hannibal.

Montepulciano, een duizendjarige geschiedenis en een jonge erkenning.
Daniel Thomases, wijnjournalist, definieerde Montepulciano-wijn als "de klassieke ijzeren vuist in een fluwelen handschoen".

Montepulciano is één van de belangrijkste Italiaanse blauwe druivenrassen. Autochtoon en vooral te vinden in Centraal-Italië, hoofdzakelijk aan de Adriatische kust, voornamelijk in de regio Abruzzo.

Geschiedenis.

De oorsprong is oud, vaag en verloren gegaan in de nevelen van de tijd maar waarschijnlijk vanuit Griekenland naar Italië gebracht.
Er zijn verschillende anekdotes over de oorsprong en verspreiding van dit druivenras. Het is moeilijk vast te stellen welke de meest waarheidsgetrouwe is.
Er is veel consensus om een startpunt toe te kennen aan de Peligna-vallei in de regio Abruzzo, aan de voet van het Maiella-bergmassief, tussen de provincies L'Aquila en Pescara, waar de wijnstok eeuwenlang geïsoleerd bleef en zich vervolgens verspreidde naar Centraal- en Zuid-Italië.
De oude Grieks-Romeinse historicus Polybius vertelt over een druif die de kwaliteiten van Montepulciano leek te hebben, geproduceerd in het gebied aan de Adriatische kust, uit het toenmalige territorium van de Pretuzi, een Italisch volk uit de oudheid. Dit gebied komt tegenwoordig overeen met de provincies L'Aquila en Teramo.

Ovidius, een Romeinse dichter uit Sulmona, beschrijft in "Metamorphoses" zijn regio en haar belangrijkste druif, de Montepulciano, als een eerbetoon aan de schoonheid van de wijngaarden van de Peligna-vallei. Een vallei die Ovidius zich herinnert als "vruchtbaar land dat Ceres dierbaar is, godin van de tarwe, en nog veel vruchtbaarder voor druiven”.
In het keizerlijke Rome wordt ze meerdere malen vernoemd en beschouwd als een ras dat in staat is suikerrijke druiven te produceren en met een harsachtig aroma en het vermogen om te ouderen en te verbeteren.
In 1579 stond Abruzzo onder de heerschappij van de Medici, groothertogen van Toscana. In Carapelle, het Medici-landgoed in Abruzzo, werden de eerste wijnbouw- en oenologische technieken uit Toscana geïmporteerd in de regio.
Montepulciano kreeg zijn moderne naam in de jaren 1600.
De historicus Michele Troia, uit de 18e eeuw, verwijst ook naar een oorsprong in de Valle Peligna en spreekt daarmee een Toscaanse origine tegen. En misschien had hij wel gelijk gezien het feit dat er sinds de 18e eeuw verschillende schriftelijke getuigenissen te vinden zijn over de aanwezigheid van de Montepulciano.

De recente geschiedenis van Montepulciano d'Abruzzo begint aan het einde van de 19e eeuw wanneer de aanplant van de wijnstok van de hoge heuvel- en berggebieden naar de Adriatische Zee afdaalt en een steeds belangrijkere plaats inneemt in de middelhoge heuvels en de vlakke gebieden die dichter bij de zee liggen. Montepulciano verspreidde zich ook naar de andere Adriatische regio's, Le Marche en Molise, die genieten van een mediterraan klimaat dat vergelijkbaar is met dat van Abruzzo.
In de jaren vijftig van de vorige eeuw ontstonden de eerste echte wijndomeinen dankzij het initiatief van enkele landheren die geloofden in het potentieel van Abruzzo-wijn en Montepulciano in het bijzonder. De eerste hiervan was ongetwijfeld Edoardo Valentini, die vanuit zijn kelder in Loreto Aprutino het eerste label uitbracht van een Montepulciano d'Abruzzo, een wijn met een eenvoudige oorsprongsbenaming.

Annibale!

Vele historische figuren, leiders, keizers, prinsen en koningen trokken door Abruzzo of vestigden zich er tijdens of na talloze militaire campagnes. Een van de beroemdste was ongetwijfeld Hannibal, die in 216 v. Chr. één van de belangrijkste veldslagen van de Tweede Punische Oorlog uitvocht tegen een enorm Romeins leger, zo'n 86.000 man sterk.
Volgens een beroemde legende, ook verteld door de Grieks-Romeinse historicus Polybius, zou de Carthaagse leider zijn leger hebben laten drinken van Montepulciano-wijn en hun wonden laten genezen. Zelfs zijn paarden werden door de wijn genezen van schurft.
In 211 v. Chr. zou Hannibal, nadat hij alle hoop op een onmiddellijke aanval op de stad Rome in een lade had gestopt, opnieuw zijn waargenomen in Abruzzo, misschien om nog een voorraad wijn in te slaan…

Montepulciano zorgt voor burenruzie.

Montepulciano d’Abruzzo en Vino Nobile di Montepulciano, het is nooit echt goed gekomen tussen die twee.
In de afgelopen eeuwen zijn er altijd conflicten geweest tussen de regio Abruzzo en de wijnmakers van Montepulciano uit Toscana.
Montepulciano d'Abruzzo en Vino Nobile di Montepulciano hebben niets met elkaar gemeen, behalve een deel van de naam. De eerste dankt zijn naam aan het druivenras, terwijl de tweede zijn naam ontleent aan de Toscaanse stad waar hij wordt geproduceerd, Montepulciano.

Hoe is het zover gekomen?
Sante Lancerio was il bottigliere van paus Paulus III Farnese (1534-1549). Zijn werk bestond uit het selecteren van de wijnen voor Zijne Heiligheid en het voorproeven ervan. Een soort pauselijke sommelier. Een zeer delicate rol, want het ergste dat kon gebeuren was niet simpelweg bedorven wijn proeven maar wel vergiftiging, één van de favoriete manieren om vijanden te elimineren. Het was de taak van Sante Lancerio om te voorkomen dat dit met de paus zou gebeuren, waarbij hij zijn eigen leven op het spel zette.
Er is niet veel over hem bekend, maar hij heeft ons een belangrijke erfenis nagelaten: zijn manuscript "I vini d'Italia giudicati da papa Paolo III Farnese e dal suo bottigliere Sante Lancerio" (“Wijnen van Italië, beoordeeld door paus Paulus III en zijn sommelier Sante Lancerio").
Het werk, gedateerd rond 1540, is verdeeld in twee delen, het eerste verhaalt over de diplomatieke reizen van de paus door Europa en de wijnen die hij in de verschillende landen tegenkwam en het tweede gaat over Italiaanse en buitenlandse wijnen die hij tijdens zijn dienst mocht voorproeven. Drinken was toen heel anders dan vandaag: er waren geen merken of labels, er was weinig bekend over de afzonderlijke producenten en hoewel regio's en gebieden worden genoemd, waren de grenzen verre van precies.
Hier komt de verwarring met Sangiovese vandaan. Sante Lancerio gebruikt de naam Montepulciano, verwijzend naar de toen al bekende stad Montepulciano in Toscana en niet naar het druivenras.

In 1853 maakt Giovanni Silvestri, een geleerde in de ampelografie, een duidelijk onderscheid tussen de twee druivenrassen. De Sangiovese werd aangeduid met "primaticcio" omdat de druif van Toscaanse oorsprong veel eerder rijpt en "cordisco" voor de Montepulciano-druiven, tegenwoordig nog steeds als een juist synoniem beschouwd.

De naam Montepulciano (niet) mogen gebruiken.

Waar het de Toscanen niet gelukt is om overal het alleenrecht op het woord Montepulciano te mogen claimen is het hen wel gelukt om dat voor elkaar te krijgen in de piepkleine regio Molise.
De Molise Montepulciano was een wijn waar de vermelding van het druivenras van 1998 tot 2000 was toegestaan.
De benaming werd in 2000 geannuleerd nadat de regio Toscana, de provincie Siena en het Consorzio del Vino Nobile di Montepulciano beroep hadden aangetekend tegen het gebruik van de naam Montepulciano door andere regio's.
De regio Molise probeerde de benaming te behouden die sinds 1968 in gebruik was voor de rode Montepulciano-wijn maar kon niet op tegen de Toscaanse argumenten, invloed en macht.
In Molise geproduceerde wijnen met ten minste 85% Montepulciano-druiven worden nu op de markt gebracht onder de benaming Molise Rosso.
De regio Abruzzo heeft wel het recht kunnen behouden om de naam verder te hanteren.

Opkomst van de Cantine Sociale.

In Abruzzo liep het ontstaan van de cantine sociale, coöperatieven, parallel met de ontwikkeling van familiale wijndomeinen. Die coöperatieve beweging verliep aanvankelijk niet zonder enige moeilijkheden gezien de hardnekkige onwil van veel boeren om zich te verenigen. Snel zal blijken dat ze een belangrijke rol spelen, niet alleen op regionaal niveau maar ook op nationaal niveau.

De eerste die werd opgericht in 1957 was de Cantina Sociale San Mauro Abate uit Bomba, al snel gevolgd door de Cantina Sociale Frentana uit Rocca San Giovanni, de Cantina Sociale van Ortona, de Cantina Sociale van Miglianico, de Cantina Sociale van Tollo enz.
Deze evolutie van de jaren vijftig en zestig leidde tot een opmerkelijke verandering in de locatie van de wijngaardpercelen in de regio. Terwijl er een achteruitgang was van percelen in de provincies Teramo, Pescara en L'Aquila, groeide het areaal in de provincie Chieti.
Driekwart van de totale wijnproductie is afkomstig van 40 coöperatieven, waarvan 32 actief in de provincie Chieti. De particuliere wijndomeinen zijn met ca. 120.

Kwantiteit of kwaliteit?

Een dubbel spoor, kwaliteit en kwantiteit.
Over het algemeen werden aanvankelijk druiven geproduceerd met als enig doel een hoge opbrengst en een hoog suikergehalte aangezien de prijs per kwintaal (100 kg) gekoppeld was aan aan deze parameter.
Kortom, massaproductie kreeg over het algemeen de voorkeur. Een fenomeen dat in de meeste Italiaanse regio's populair was maar het meest uitgesproken in Abruzzo.
Particuliere en coöperatieve initiatieven die het tegenovergestelde doel voor ogen hadden, gericht op een kwalitatieve en superieure productie, werden gelukkig steeds belangrijker.
Het zal duren tot het midden van de jaren tachtig om een ​​significante trendomkering te zien.

Cerasuolo d’Abruzzo, een typische rosato.

Montepulciano en Cerasuolo, de koning en prins van de wijnbouw van Abruzzo.
Waar Montepulciano een donkergekleurde rode wijn oplevert is de Cerasuolo een donkere rosé door een langer schilcontact dan gebruikelijk bij een traditionele rosé-wijn.
Cerasuolo is altijd een wijn geweest van de boerentraditie van Abruzzo. In tijden waarin oenologische kennis niet gedocumenteerd was en waarin keldertechnologie praktisch onbestaande was, was Cerasuolo de moeilijkste wijn om te maken. Het was zaak een balans te vinden tussen levendige frisheid, volle fruitigheid en structuur.
We kunnen zeggen dat de recente geschiedenis van Cerasuolo d'Abruzzo tegen het einde van de 19e eeuw begint.
Met de oogst van 2010, kreeg Cerasuolo d’Abruzzo de eerste oorsprongsbenaming exclusief gereserveerd voor een rosé-wijn.
Kenmerkend is de kersenroze kleur, in het dialect van de regio Cirici, Cirice of Cirasce genoemd, van het Latijnse "cirasa", kers.

De aanplant van Montepulciano in Italië en daarbuiten.

Tot de Renaissance is de aanplant voornamelijk in de Peligna-vallei te situeren, in de provincie L’Aquila. Tegenwoordig strekken de wijngaarden zich uit van de bergen tot aan de kust.
In Abruzzo op ongeveer 17.000 hectare, met een continu groeiende trend.

Het territorium van de Montepulciano strekt zich vooral uit in Centraal-Italië met het binnenland en de kustgebieden van Le Marche, Abruzzo en Molise en in mindere mate Puglia, Emilia Romagna, Umbria en Lazio.
Het bebouwde areaal op nationaal niveau bedraagt ​​34.800 hectare.
Kleine percelen zijn ook te vinden in Argentinië, de Verenigde Staten, Australië en Nieuw-Zeeland.

La Pergola.

De meest voorkomende leivorm van de druivelaar in Abruzzo is de pergola die in meer dan 80% van de wijngaarden te vinden is, terwijl bij nieuwe aanplant en herbeplanting de rijvorm in de meeste gevallen de overhand heeft (guyot en cordone speronato).
Het pergolasysteem beschermt de druiven tegen direct zonlicht, maar kunnen tegelijkertijd de verscheidenheid en de kracht van de aroma's verzwakken. Het is een traditionele manier om intensieve resultaten te behalen. Moderne snoeiwijzen verhogen wel de kwaliteit van de druiven.

Herkomstbenamingen.

In de jaren 50 en 60 begon het proces van regulering van de nationale wijnproductie in Italië, dat culmineerde in de wet "Regels voor de bescherming van oorsprongsbenamingen van most en wijnen" van juli 1963.
De Montepulciano-wijnstok is sinds 1970 officieel geregistreerd in de Nationale Catalogus van druivenrassen.
Montepulciano wordt gebruikt om wijnen van 52 DOC- en DOCG-types te produceren, verspreid over verschillende Italiaanse wijnregio’s.
Aanplant is toegestaan in de regio’s Abruzzo, Basilicata, Campania, Emilia-Romagna, Lazio, Lombardia, Le Marche, Molise, Sicilia, Toscana en Umbria.

Er zijn vier DOCG-gebieden, netjes verdeeld over Le Marche en Abruzzo. Conero DOCG en Offida DOCG voor Le Marche en Montepulciano d’Abruzzo Colline Teramane DOCG en Tullum DOCG voor Abruzzo.
Er zijn 48 DOC- en 12 IGT-gebieden, verdeeld over alle toegestane regio’s.

Klimaat.

Het klimaat dat over het algemeen in Abruzzo, Le Marche en Molise wordt aangetroffen, is het klimaat dat kenmerkend is voor mediterrane regio's, met gemiddelde jaarlijkse temperaturen tussen 12° en 16°C.
De kusten en het eerste achterland worden beïnvloed door de koude stromingen die uit het oosten komen, uit de Balkanregio, en door de nabijheid van de Adriatische Zee met zijn mildere briesjes.
Hoe verder landinwaarts, in de hoge heuvel- en berggebieden, hoe meer het klimaat een continentaal aspect krijgt met extreem koude wintertemperaturen en hete zomers.
Over het algemeen hebben heuvelachtige gebieden optimale omstandigheden voor het telen van wijnstokken: de juiste hoeveelheid regen, veel zonneschijn en milde temperaturen.
De gevoelige temperatuurschommelingen tussen dag en nacht en een continue ventilatie zijn optimale voorwaarden voor een gezonde wijnbouw.

Molise: is onbekend ook onbemind?

Molise is de tweede kleinste regio van Italië en eigenlijk de geografische en zintuiglijke uitbreiding van Abruzzo met complexe en verfijnde wijnen.
Een kleine zuidelijke regio met uitzicht op de Adriatische Zee, gekenmerkt door weelderige natuur. Het grondgebied is grotendeels bergachtig en het vlakke gebied is beperkt tot het kustgebied.
De wijnbouw van Molise heeft een oude oorsprong, die door verschillende invloeden in de geschiedenis is verrijkt.
Molise-wijn wordt voor het eerst genoemd in Griekse geschriften en vervolgens in de literatuur van het oude Rome.
De eerste documenten over wijnbouw dateren uit de 19e eeuw. In de periode tussen de eerste en tweede helft van de 20e eeuw werd de teelt van wijnstokken in het binnenland verminderd ten gunste van het kustgebied.
Molise, beïnvloed door aangrenzende regio’s, heeft van oudsher bekende rode en witte wijnen geproduceerd, vaak geassocieerd met Abruzzo, Puglia en Campanië.

Molise wordt nog steeds beschouwd als een bufferregio, ingesloten tussen gebieden met een meer bekende wijnroeping, zoals Abruzzo, Puglia en Campanië.
Om deze reden heeft het in de ogen van de meeste consumenten altijd geleden onder een soort gebrek aan identiteit.
Eeuwenlang was er een ongelijke krachtverdeling met Abruzzo. Zo heeft Abruzzo met zijn erfgoed aan geschiedenis, cultuur, kunst en toerisme altijd de nederige landbouwers van Molise achtergesteld.
En toen kwam de scheiding en creatie in 1963 van een nieuwe regio, Molise. Dat wil zeggen, de erkenning van een territorium en een identiteit die tot nu toe vrijwel onbekend was.
Op dat moment begon de autonomie en groei van Molise. Traag maar vastberaden, ook al waren er niet veel kaarten om op in te zetten.
Wijnen uit Molise verdienen absoluut een plaats onder de zon.

De kenmerken van Montepulciano.

Elke druivensoort heeft zeer specifieke teelt- en productiekenmerken, zoals productiviteit, opbrengst, rijpingstijd, het ideale type klimaat of snoei, gevoeligheid voor bodemtypes of meer of minder weerstand tegen ziekten.

De Montepulciano is een vrij resistent druivenras die een overvloedige productie geeft.

Montepulciano heeft een tros van gemiddelde grootte en compactheid, bijna altijd gevleugeld, piramidaal of conisch van vorm. De druif is middelgroot, met een enigszins langwerpige vorm, met een dikke paarsgekleurde schil.

Eerder een laatrijpend druivenras die houdt van warme klimaten. Deze kenmerken verhinderen de teelt ervan in de regio Le Marche ten noorden van de Conero, een voorgebergte aan de zee bij Ancona, terwijl het wijdverspreid is in de provincies Macerata, Fermo en Ascoli Piceno.
Verder heer en meester voor rode wijn uit de regio's Abruzzo en Molise en spaarzaam aanwezig in het noorden van Puglia.
De oogst vindt meestal plaats vanaf de eerste weken van oktober.

Montepulciano levert intens gekleurde droge rode wijnen op. De kleur neigt naar diep robijnrood.
Wijnen die zeer fruitig kunnen zijn als ze jong zijn en jaren kunnen rijpen op hout.
Kenmerken in smaak zijn rood en zwart fruit, zoete specerijen en kruidachtige tonen.
De wijnen hebben een medium tot volle body en medium tannines en een medium tot lage zuurtegraad. Stijlen kunnen variëren van frisfruitig tot complex. Het komt voor als monovariëteit wijnen en in blends.
Over het algemeen worden wijnen gemaakt van Montepulciano-wijnen wereldwijd gewaardeerd om hun zachte smaken, intense kleur en delicate tannines.

Foodpairing.

Waarmee combineer je Montepulciano?
Montepulciano-wijnen verschijnen in lichte tot volle en fruitige stijlen, in rood en rosé.
De uitgebalanceerde zuurtegraad, tannines, aroma’s en smaken maken van deze wijnen een hemelse combinatie met een breed scala aan gerechten.
Door de medium tot lage zuurtegraad past Montepulciano goed bij veel gerechten op basis van tomaten.
Bij voorgerechten kan je een jonge Montepulciano of Cerasuolo d’Abruzzo bv. combineren met Italiaanse vleeswaren, olijven en bruschette.
Iets vollere of houtgelagerde versies kunnen perfect bij stoofgerechten, pastagerechten met tomatensausen, pasta al forno, gegrilde groenten, kip en gevogelte en rood vlees.
Wil je helemaal authentiek gaan, probeer dan arosticini, typische vleesspiesjes.
In geval van kaas mogen dat harde kazen zijn zoals Parmigiano-Reggiano, Grana Padano of Pecorino.

Onze Montepulciano-wijnen.

Wij voeren vier domeinen in die wijnen maken op basis van Montepulciano.
Politi uit Le Marche, Cantina Frentana en Cantina San Giacomo uit Abruzzo en Cantine Salvatore uit Molise, met ieder hun eigen stijl van Montepulciano-wijnen.
Vaak als monovariëteit en soms als blend.
Je kan ze allemaal ontdekken in ons Degustatiepakket Montepulciano of Degustatiepakket Montepulciano Doppio.

Salute!